Mụn đầu đen là gì và vì sao thường xuất hiện ở mũi?

Mụn đầu đen (hay comedone mở) là một trong những dạng phổ biến nhất của mụn trứng cá. Khi lỗ chân lông trên da bị bít tắc bởi các tế bào da chết hay nút bã nhờn sẽ hình thành nên nhân mụn (comedone). Khác với mụn đầu trắng nằm dưới lỗ chân lông đóng kín, mụn đầu đen là loại nhân mụn có phần đầu mở ra bên ngoài và bị oxy hoá bởi không khí nên có màu đen hay nâu sẫm.

Mụn đầu đen là hậu quả của sự tắc nghẽn hệ thống nang lông – tuyến bã và thường xuất hiện trên khuôn mặt với những vị trí như trán, mũi, má, cằm hay đường viền hàm. Ngoài ra còn có thể ở những vị trí khác trên cơ thể như lưng, ngực, cổ, vai…

Trong đó, mụn đầu đen thường xuất hiện phổ biến nhất tại ‘vùng chữ T’ bao gồm trán, mũi và cằm. Da ở khu vực này chứa nhiều tuyến bã nhờn hơn các bộ phận khác trên khuôn mặt và cơ thể, đây là một trong những yếu tố chính khiến mụn đầu đen dễ thấy nhất ở mũi.

Những lưu ý khi trị mụn đầu đen

Hầu hết mọi người có thể tự điều trị mụn đầu đen tại nhà mà không cần đến gặp Bác sĩ. Trên thực tế, mụn đầu đen có thể “được hô biến” với những phương pháp rất đơn giản trong quy trình chăm sóc da hằng ngày như rửa mặt, tẩy tế bào chết, bôi thoa các dưỡng chất chứa AHA, BHA, retinoid… Tuy nhiên, một số phương pháp nếu thực hiện không đúng kỹ thuật có thể khiến da trở nên trầm trọng hơn và để lại hậu quả nặng nề. Các biến chứng có thể nhắc tới như hình thành mụn viêm, áp xe, nhiễm trùng, sẹo xấu, da sần sùi, lỗ chân lông giãn rộng…

Vì vậy, hãy xem xét thật kỹ trước khi lựa chọn giải pháp phù hợp với tình trạng da mụn của mình hoặc tham khảo ý kiến của Bác sĩ Da liễu ngay khi cần.

Các phương pháp điều trị mụn đầu đen

Sau đây là một số cách thông dụng để “loại bỏ” mụn đầu đen hiệu quả tại nhà, hầu hết các phương pháp này đều nằm trong quy trình chăm sóc da hằng ngày nên điều cần lưu ý nhất vẫn là thực hiện làm sao cho đúng cách.

Rửa mặt 2 lần một ngày và sau khi tập thể thao

Rửa mặt bằng sữa rửa mặt 2 lần một ngày vào buổi sáng và tối. Rửa mặt vào buổi sáng để loại bỏ vi khuẩn và dầu thừa có thể bám trên da vào ban đêm. Rửa mặt vào buổi tối để loại bỏ các bụi bẩn, lớp trang điểm và chống nắng bôi lên da trong ngày.

Một thời điểm nữa cần rửa mặt là sau khi tập thể thao vì đây là thời gian mồ hôi tiết ra nhiều, vì vậy cần tắm và rửa mặt càng sớm càng tốt để mồ hôi và bụi bẩn không bị kẹt lại trong lỗ chân lông.

Bằng cách chọn sữa rửa mặt hàng ngày có chứa acid salicylic, chúng ta có thể loại bỏ các tác nhân như bụi bẩn, dầu thừa và mỹ phẩm trang điểm còn sót lại. Mặt khác, acid salicylic còn có công dụng kháng khuẩn nên việc chọn lựa sữa rửa mặt có hoạt chất này trong điều trị mụn đầu đen là cần thiết.

Có thể bắt đầu sử dụng sữa rửa mặt có chứa acid salicylic một lần một ngày để làm quen với da, cụ thể là sử dụng vào buổi tối và sữa rửa mặt thông thường vào buổi sáng. Khi làn da đã quen với sản phẩm, có thể sử dụng cả sáng và tối.

Cũng cần lưu ý là không nên lạm dụng việc rửa mặt quá nhiều lần trong ngày vì có thể gây khô da và kích thích tiết nhiều dầu hơn.

Có thể tham khảo các bước rửa mặt giúp da sạch sâu như sau.

• Bước 1: rửa sạch tay.
• Bước 2: tẩy trang (vào cuối ngày) bằng nước tẩy trang hợp với da.
• Bước 3: rửa mặt bằng sữa rửa mặt, đảm bảo nhiệt độ nước ấm vừa phải. Nhẹ nhàng xoa đều sữa rửa mặt theo chuyển động tròn và xoa từ trong ra ngoài trong vòng khoảng 1 phút.
• Bước 4: tập trung thoa sữa rửa mặt vùng mũi và trán vì những vùng này đặc biệt dễ tiết dầu.
• Bước 5: rửa sạch lại bằng nước ấm để loại bỏ hết sữa rửa mặt.
• Bước 6: dùng khăn sạch thấm nhẹ lên mặt, vỗ nhẹ cho da khô, tránh chà xát mạnh.

Loại bỏ mụn đầu đen đúng cách

Trước khi loại bỏ mụn đầu đen, hãy đảm bảo da đã được làm sạch và dành một chút thời gian dưới vòi nước ấm hoặc xông hơi da mặt nếu có dụng cụ chuyên dụng. Hơi nước có thể giúp lỗ chân lông giãn nở và mềm mại hơn. Khi đã sẵn sàng nặn mụn đầu đen, hãy làm theo các bước sau.

• Bước 1: rửa tay là điều cực kỳ quan trọng để ngăn ngừa nhiễm trùng. Bên cạnh đó, có thể sử dụng tăm bông, gạc sạch, đeo găng tay nhựa hoặc cao su nếu có.

• Bước 2: dùng lực nhẹ nhàng ấn xung quanh lỗ chân lông bị tắc. Không nên ấn quá mạnh vì có thể khiến da bị bầm và mụn đầu đen càng khó mà lấy ra được. Nếu không thể loại bỏ mụn qua các bước này, cần cho da thời gian phục hồi trước khi thử lại.

• Bước 3: làm sạch lại bằng toner giúp se khít lỗ chân lông.

Một cách khác để loại bỏ mụn đầu đen an toàn là đến các cơ sở điều trị da liễu để lấy nhân mụn, đặc biệt đối với các loại mụn đầu đen sâu, to, chai cứng.

Mặc dù đây là phương pháp tạm thời để loại bỏ mụn đầu đen nhưng có vai trò quan trọng giúp các hoạt chất điều trị sau đó như acid salicylic, retinoid… thấm sâu vào lỗ chân lông để đạt được hiệu quả điều trị.

Dùng miếng dán lột mụn

Dùng miếng dán lột mụn cũng là một cách giúp loại bỏ dầu thừa và nhân mụn đầu đen nhanh chóng. Tương tự như nặn mụn, để phát huy hiệu quả của miếng dán lột mụn, có thể xông hơi mặt hoặc tắm nước ấm dưới vòi hoa sen để lỗ chân lông mở ra trước khi dán miếng lột mụn.

Mặc dù miếng dán lột mụn có thể giúp loại bỏ nhân mụn nhanh và hiệu quả nhưng miếng dán loại này cũng loại bỏ luôn lượng dầu nhờn tự nhiên trên da nên có thể kích thích lỗ chân lông tiết nhiều dầu hơn sau đó.

Một số loại miếng dán mụn còn có thể làm da bị kích ứng, do đó nên hạn chế hoặc thận trọng khi loại bỏ nhân mụn đầu đen bằng cách này.

Tẩy tế bào chết bằng AHA và BHA

Tẩy da chết giúp lỗ chân lông thông thoáng, từ đó giảm thiểu sự hình thành mụn đầu đen. Tuy nhiên với làn da mụn, không nên sử dụng loại tẩy tế bào chết vật lý, vì nguy cơ tạo thêm tổn thương mới khiến tình trạng mụn khó được kiểm soát. Hãy sử dụng tẩy tế bào chết hóa học để làm sạch sâu, gồm các loại α-hydroxy acid (AHA) và β-hydroxy acid (BHA) với nồng độ phù hợp có thể sử dụng hiệu quả tại nhà.

Acid glycolic và acid lactic là các AHA, tan trong nước và có nguồn tự nhiên như sữa, trái cây hoặc đường. AHA hoạt động bằng cách giảm nồng độ ion canxi trong da. Điều này thúc đẩy sự bong tróc của các tế bào da ở bề mặt. Nồng độ khuyên dùng để tẩy tế bào chết từ 5% đến 10%.

Acid salicylic là một dạng của BHA, tan trong dầu, cũng là một chất tẩy tế bào chết nhưng acid salicylic có thêm tác dụng kháng khuẩn và hoạt động sâu dưới các lỗ chân lông. Nồng độ khuyên dùng để tẩy tế bào chết là 2%.

Cũng cần lưu ý rằng AHA và BHA có thể khiến da dễ bị tổn thương hơn trước các tia UVA, UVB. Vì vậy, đừng quên thoa kem chống nắng trước khi đi ra ngoài và thoa lại mỗi 3–4 giờ.

Sử dụng mặt nạ đất sét

Đất sét có khả năng thấm hút tốt bã nhờn trên da. Với những người có làn da dầu tự nhiên, việc đều đặn đắp mặt nạ một hoặc hai lần một tuần có thể giúp kiểm soát lượng dầu thừa và hạn chế mụn đầu đen ở mũi.

Mặt nạ làm từ đất sét hoạt động nhẹ nhàng hơn so với miếng dán lột mụn. Nếu như miếng dán lột mụn có thể làm bong tróc da thì đất sét hút bã nhờn từ lỗ chân lông sau đó được loại bỏ đi.

Ngoài ra, có thể sử dụng một số loại mặt nạ thiên nhiên khác như trà xanh, mật ong, nha đam… Trà xanh có thể giúp giảm sản xuất dầu trên da và hoạt động như một chất chống oxy hóa tuyệt vời. Trong khi mật ong và nha đam là những chất làm ẩm và làm sạch.

Tẩy trang vào cuối ngày

Sau một ngày dài, da mặt thường vướng phải nhiều bụi bẩn, do đó tẩy trang là việc hết sức cần thiết. Nếu đi ngủ với lớp trang điểm và bụi bẩn trên da có thể khiến da nổi nhiều mụn hơn vì lỗ chân lông bị bít tắc. Vì vậy, cần tẩy trang trước khi sử dụng sữa rửa mặt vào cuối ngày để làn da được làm sạch sâu hơn.

Các thuốc trị mụn đầu đen không kê đơn (OTC)

Mụn đầu đen mức độ nhẹ – trung bình có thể được điều trị bằng các loại thuốc bôi tại chỗ nhằm giảm lượng dầu thừa và thúc đẩy sự thay đổi tế bào da. Có thể mất vài tuần đến vài tháng để có sự cải thiện đáng kể và cần được duy trì lâu dài (đôi khi trong nhiều năm).

Có rất nhiều các hoạt chất được nghiên cứu và ứng dụng hiệu quả vào các sản phẩm thuốc bôi điều trị mụn đầu đen trên thị trường. Các hoạt chất có thể kể đến như.

Adapalene

Là loại retinoid đầu tiên được phép sử dụng mà không cần kê đơn với dạng gel. Ngoài ra còn các loại retinoid khác cần có sự tư vấn của Bác sĩ Da liễu.

Adapalene với khả năng tác dụng lên nhiều cơ chế của quá trình hình thành mụn, được xem là một hoạt chất ưu tiên trong điều trị mụn, đặc biệt là các mức độ mụn nhẹ như mụn đầu đen, mụn đầu trắng…

Khi mới bắt đầu, adapalen gel nồng độ 0,1% nên được thoa mỏng xung quanh vùng mũi để xem độ kích ứng và các tác dụng phụ khác. Sau đó có thể tăng dần tới nồng độ 0,3% nếu da đáp ứng tốt. Tránh tiếp xúc quá nhiều với ánh sáng mặt trời và tia cực tím. Các tác dụng phụ phổ biến nhất của retinoid tại chỗ là kích ứng đỏ nhẹ và châm chích trên da.

Acid salicylic

Acid salicylic (0,5% đến 2%) là một beta-hydroxy acid (BHA) có sẵn trong một số loại gel, kem dưỡng da, dung dịch, sữa rửa mặt, miếng dán và mặt nạ trị mụn đầu đen không kê đơn. Nó là một tác nhân làm bong lớp vảy, sừng và các đặc tính ưa dầu của nó cho phép nó xâm nhập vào nang lông, tạo ra hiệu ứng tiêu mụn, giúp giải quyết nhân mụn đầu đen hiệu quả. Acid salicylic tại chỗ cũng có đặc tính chống viêm nhẹ.

Các chế phẩm chứa acid salicylic có nhiều nồng độ khác nhau, cần tham khảo hướng dẫn của nhà sản xuất. Nói chung, đối với vùng mũi, nên bắt đầu với nồng độ thấp mỗi ngày 1 lần, sau đó tăng dần nồng độ sử dụng và số lần bôi trong ngày. Nồng độ acid salicylic cao hơn có thể được sử dụng tại Phòng khám để thực hiện lột da bằng hóa chất (peel da).

Benzoyl peroxide (BPO)

Bên cạnh hoạt tính kháng khuẩn, BPO là một chất có khả năng tiêu sừng, loại bỏ tế bào chết, bã nhờn, dầu thừa trên da qua đó làm thông thoáng, bớt tắc nghẽn lỗ chân lông. Do đó, vẫn có thể sử dụng BPO trong điều trị mụn đầu đen, đầu trắng.

Benzoyl peroxide thường ở dạng kem và gel, có ở nhiều nồng độ khác nhau (2,5% – 10%), thường được thoa ở vùng mũi 2 lần mỗi ngày và có thể kết hợp với hoạt chất khác như retinoid.

Acid azelaic

Acid azelaic hoạt động bằng cách loại bỏ da chết và tiêu diệt vi khuẩn. Nồng độ dao động từ 10% – 12% với OTC, hoặc cao hơn khi được kê đơn. Acid azelaic giúp tốc độ thay đổi tế bào da tăng lên, nhân mụn được giải phóng. Các tác dụng không mong muốn của acid azelaic bao gồm ngứa, kích ứng đỏ da hoặc châm chích.

Lưu huỳnh

Lưu huỳnh nồng độ 3% – 10% khi bôi tại chỗ có thể thâm nhập vào các lỗ chân lông, làm khô bề mặt da, loại bỏ dầu thừa, làm sạch mụn đầu đen, giúp ngăn ngừa sự hình thành mụn mới. Nhược điểm của lưu huỳnh là có mùi khó chịu với một số cơ địa nhạy cảm.

Lưu huỳnh thường được kết hợp với acid salicylic trong các sản phẩm không kê đơn. Ngoài ra, lưu huỳnh đã được nghiên cứu kết hợp với benzoyl peroxide hoặc natri sulfacetamide trong điều trị mụn.

Thuốc trị mụn đầu đen cần kê đơn

Thuốc bôi OTC là một khởi đầu tốt để kiểm soát mụn đầu đen và thường đem lại hiệu quả rất cao, nhưng không phải lúc nào cũng hiệu quả. Một số trường hợp mụn đầu đen dai dẳng, có thể cần đến gặp Bác sĩ Da liễu để được kê đơn các thuốc bôi kê toa (không phải OTC) nếu cần.

Dưỡng ẩm

Sau khi đã giải quyết cơ bản các nhân mụn “cứng đầu”, đừng bao giờ quên bước dưỡng ẩm nhé. Khi da khô hay thiếu ẩm, lượng dầu nhờn sẽ lại tiết ra nhiều hơn, gây bít tắc lỗ chân lông và hình thành nhân mụn, đặc biệt ở mũi. Do đó, dưỡng ẩm là bước không thể thiếu trong quy trình chăm sóc da hằng ngày. Nên chọn các sản phẩm không chứa silicone, mỏng nhẹ, không hình thành nhân mụn (dán nhãn “noncomedogenic”, ”oil-free”) để duy trì cân bằng độ ẩm, hạn chế tối thiểu khả năng mụn đầu đen quay trở lại